(NIEUWSBRIEF MAART  2021 Kerk & Israël classis Delta)

Men verzond de brieven… (Esther 8:10)

De werkgroep Kerk & Israël van de Classis Delta heeft 8 maart 2021 de eerste digitale nieuwsbrief rondgestuurd, met nieuwtjes en achtergronden en waarin de werkgroepleden worden voorgesteld.

Ds Davy Hoolwerf uit Stellendam, ambassadeur Kerk en Israël in de classis Delta: ,,Op Poerim 26 februari / 14 Adar wordt de laatste hand er aan gelegd. In de synagogen klinken de woorden uit de boekrol Esther. Het brieven sturen is in het verhaal van Esther van levensbelang. Onze nieuwsbrieven zullen van minder groot belang zijn, maar goede informatie over Kerk en Israel blijft noodzakelijk. Door het omgekeerde is het Joodse volk meermalen ernstig bedreigd in haar bestaan. Als werkgroep willen we graag bijdragen aan goede kennismaking, verdieping en ontmoetingen met het Jodendom. Dat het zowel bij Joden als in de kerk licht en blijdschap, vreugde en eer mag brengen (Esther 8:16).

De classicale Commissie stelt zich graag aan u voor. Allemaal mensen die zich betrokken weten bij kerk en Israël. Ieder van ons vertegenwoordigt een Ring uit de classis. In deze nieuwsbrief willen we graag met u delen wat er gebeurt in onze classis op dit vlak. Lezingen, leerhuizen, ontmoetingen, excursies, als ze betrekking hebben op Israël, de Joodse gemeenschap of de Synagoge, dan horen we dat graag. U kunt daarvoor informatie aanleveren.

Verder onderhouden we contacten met de Joodse Gemeenschap in onze regio en informeren u graag hierover.

Het is onze wens dat dit alles bijdraagt aan een grotere betrokkenheid van gemeenten en haar leden binnen de classis aan onze onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël (Kerkorde PKN Artikel I.8).’’

De werkgroep Kerk & Israël

De werkgroep Kerk & Israël heeft uit elke ring van de classis Deltaeen vertegenwoordiger :

Ring Hoeksche Waard: ds. C. Doorneweerd, Strijen
Ring Haringvliet: ds. K. Waterlander, Simonshaven (Voorne-Putte)
ds. D.Hoolwerf, Stellendam (Goeree-Overflakkee)
Ring Schouwen-Duiveland en Tholen: ds. S.A.Doolaard, Serooskerke
Ring Goes: de heer C. Eckhardt, Goes
Ring Walcheren: ds. E. Klootwijk, Oost-Souburg
Ring Zeeuws-Vlaanderen: mw. C. de Mol – Marcusse, Terneuzen

Zie voor meer informatie over de werkgroep Kerk & Israël en nuttige/handige links: www.gelovenindedelta.nl/kerk-en-israel/

Verklaring

Erkenning en Verantwoordelijkheid

‘Het is onvoorstelbaar hoe groot het verdriet is dat de Shoah in de Joodse gemeenschap heeft teweeggebracht en hoe diep de pijn die de overlevenden hebben gevoeld. Een pijn die door de volgende generaties wordt meegedragen en ervaren. Het is in erkenning van dat verdriet en die pijn dat de Protestantse Kerk in Nederland zich richt tot de Joodse gemeenschap in ons land.’

Zo staat het in de Verklaring, getiteld Erkenning en Verantwoordelijkheid, die scriba dr. René de Reuver tijdens de Kristallnachtherdenking in Amsterdam op 8 november uitsprak.

Op drie manieren is in de Verklaring sprake van erkenning van schuld. Allereerst erkent de Protestantse Kerk zonder terughoudendheid dat de kerk mede de voedingsbodem heeft bereid waarin het zaad van antisemitisme en haat kon groeien. Vervolgens wordt benoemd dat ‘het de kerkelijke instanties in de oorlogsjaren veelal aan moed heeft ontbroken om voor de Joodse inwoners van ons land positie te kiezen.

Dit ondanks de daden van ongelofelijke persoonlijke moed die, God-zij-dank, ook door leden van de kerken werden verricht.’ En ook is er een erkenning van falen in de opvang van Joden die na 1945 terugkeerden in onze samenleving.

Aan de Joodse gemeenschap in Nederland wordt daarom gezegd:

‘In de erkenning van dit alles belijdt de kerk schuld. Vandaag in het bijzonder tegenover de Joodse gemeenschap. Want antisemitisme is zonde tegen God en tegen mensen. Ook de Protestantse Kerk is deel van deze schuldige geschiedenis. Wij schoten tekort in spreken en in zwijgen, in doen en in laten, in houding en in gedachten.’

De Protestantse Kerk erkent tevens haar verantwoordelijkheid voor het heden en de toekomst, ‘om alles te doen wat mogelijk is om de joods-christelijke relaties verder uit te laten groeien tot een diepe vriendschap van twee gelijkwaardige partners, onder andere verbonden in de strijd tegen het hedendaagse antisemitisme’.

De Brochure met toelichtingen is te downloaden op de website van de landelijke Protestantse Kerk. (Klik hier) en gratis te bestellen via de webwinkel: (Klik hier)

Onopgeefbaar verbonden

Gespreksnotitie over Kerk & Israël

Brochure

Met deze brochure agendeert de Protestantse Raad voor Kerk en Israël het gesprek over de ‘onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël’. Met deze uitdrukking verwoordt de Kerkorde (art. I-7) de bijzondere relatie van de Protestantse Kerk in Nederland met het volk Israël.

In zeven korte hoofdstukjes komen verschillende thema’s aan de orde. De eerste vijf hoofdstukken hebben direct betrekking op de kerkorde. In de laatste twee worden de lijnen van de kerkorde doorgetrokken naar de praktijk. Alle thema’s laten de verbondenheid met het volk Israël zien en maken duidelijk waarover we het gesprek met elkaar zoeken. Onderliggende theologische vragen worden kort weergegeven, evenals dilemma’s en keuzes die (bewust of onbewust) worden gemaakt.

Klik hier om de brochure te downloaden.

CHANOEKA

Joods feest van de lichtjes

De derde zondag van Advent afgelopen jaar viel midden in het joodse Chanoeka feest (10 – 18 december). Geloof in Zeeland was daarom zondag 13 december 2020 te gast bij de Joodse gemeenschap Zeeland in de synagoge te Middelburg. Tevens was er een bijdrage van Opperrabbijn Jacobs vanuit zijn woonplaats Amersfoort. De uitzending vanuit de Katse Kerk in Kats o.l.v. dominee Peter Broere en dominee Karin van den Broeke met een reportage vanuit de synagoge in Middelburg en muziek is nog te zien via www.gelovenindedelta.nl/video/terugkijken/ of via Omroep Zeeland.

Klik hier voor het achtergrondverhaal over Chanoeka (inclusief de reportage met opperrabbijn Binyomin Jacobs)

Leerhuis Terneuzen

In het LEERHUIS bespreken we met elkaar thema’s uit de joodse wijsheid. De onderwerpen die aan de orde komen zijn afkomstig uit het blad TENACHON. Naast het thema uit de TENACH komt ook de doorwerking ervan in het Nieuwe Testament ter sprake. Belangstellenden zijn altijd welkom, maar geeft u tevoren op, om het thema vooraf te leren kennen; u krijgt dat wat wordt besproken vooraf thuisbezorgd.

Wij komen als Leerhuis-gespreksgroep altijd samen op de tweede dinsdag van elke maand van september tot en met april om 19.30 uur. De plaats van samenkomst is Goede Herderkerk of anders, dat wordt per maand bekend gemaakt.

Een paar keer per jaar organiseren we een Open Avond met een Lezing. Laatste was 13 oktober 2020 Dr. G.J. Kouwen heeft een mooie presentatie verzorgd over Joods leven op Schouwen, hij heeft zijn verhaal toegespitst op het onderzoek dat hij daarvoor heeft verricht. Daarna was er nog een goede discussie met verschillende aanwezigen, er waren 22 mensen komen opdagen, helaas waren er op het laatste moment nog enkele afzeggingen.

Vanwege de regeringsmaatregelen hadden we een limiet gesteld van 30 personen om deze avond toch te kunnen laten doorgaan, dat is dus goed gegaan.

Dick Schriek (Inlichtingen: dschriek@zeelandnet.nl telefoon 0115-562921 en  www.pgterneuzen.nl/LEERHUIS

Het LEERHUIS in Terneuzen.

Het LEERHUIS in Terneuzen is een gesprekskring met deelnemers uit verschillende kerken en gemeenten. Doel is een gedachtewisseling te onderhouden over thema’s die ons vanuit joodse en christelijke bron worden aangereikt. Daarvoor gebruiken we ideeën die te vinden zijn in het blad TENACHON – een themamagazine dialogisch leren – van de stichting Pardes in Amsterdam. Er komen zaken naar voren die men vaak mist bij de verkondiging omdat die gericht is op een groot publiek terwijl de gelegenheid dieper in te gaan op de kern van het thema te veel tijd vraagt. Het LEERHUIS wil tegemoet komen aan de behoefte om meer aandacht en doordenking van bijbelse thema’s.

Op elke tweede dinsdag van de maand in de periode van september tot en met mei komen wij samen. Wij lezen met elkaar stukjes uit het thema en bespreken dan wat het voor ons inhoudt. Op onze laatste bijeenkomst was het thema: Vergeven en Vergeten.

Het wordt ingeleid met het naar voren halen van herinneringen. Niet alles wat we hebben beleefd blijft ons goed bij, het brein kan niet alles perfect opslaan en indien men gaat terughalen wat men heeft meegemaakt is het altijd een persoonlijke indruk. Iemand anders die dezelfde gebeurtenis heeft gezien, kan daarover een verslag geven dat anders klinkt dan wat men zelf beleefde. Iemand die bekend is met deze verschijnselen weet dat herinneringen constant worden ‘herschreven’. Dat is nog sterker bij herdenken: wat we herdenken is een selectie uit vroegere gebeurtenissen die vanuit het perspectief van nu worden herdacht. In de joodse bijbel (TENACH) komt men het begrip herinneren vaak tegen met de opdracht die gebeurtenissen niet te vergeten (o.a. Uittocht, Verbond).

Het woord herinneren (gedenken) blijkt in de TENACH te duiden op een positieve reactie wanneer het geschiedt van Godswege, bij voorbeeld in Gen. 8, 1 waar staat dat God denkt aan Noach en aan alle dieren in de ark. Hij laat een wind opsteken om het water van de vloed te doen zakken, zodat de aarde weer droog wordt. Noach en zijn familie en alle dieren kunnen uit de ark gaan en de aarde wordt weer opnieuw bewoond.

Het herinneren van Godswege kan soms meer dimensies van tijd omvatten: iets uit het verleden, dat betrokken wordt op het heden en in verband gebracht kan worden met de toekomst. Er is een midrasj (commentaar van rabbijnen) dat het idee bevat dat God bij de redding van Noach zag dat dit zal leiden – ruim duizend jaar later – tot het aannemen van de TORA door het volk Israël bij de berg Sinaï, een daad van grote betekenis! De herinnering aan het Verbond met Noach leidt – zo gezien – van terugzien op het begin (verleden, Schepping) via het heden (Noach na de vloed) naar de toekomst (Verbond bij de Sinaï), dat laatste wordt dan als een tweede (spirituele) Schepping beschouwd. Met dit voorbeeld over Gods gedenken bespreken wij met elkaar wat dit voor ons betekent en geven wij elkaar inzicht over hoe wij dit nu beleven. In dit proces van dialogisch leren zijn de basisvoorwaarden: gelijkwaardigheid – ieders inbreng wordt gewaardeerd -, participatie – iedereen doet mee -, veiligheid – dat wil zeggen buiten de kring wordt er niet over gepraat behalve wanneer men wil uitleggen hoe zo’n kringgesprek verloopt.

Het vorm geven aan herinneringen (ge– of herdenken) kan op twee manieren: er over praten (doorgeven) of een ceremonie houden waarin men datgene wat men wil herden-ken centraal stelt. En altaar, een gedenksteen (monument) of het stichten van een heilige ruimte kan in die behoefte voorzien; het zijn manieren om de bijzondere relatie tussen God en Israël te herinneren, en/of opnieuw te laten beleven. Ook studie van de TORA, de Schriften, Profeten en het gebed vallen binnen deze categorie van herinneren (aanroepen). Dat maakt het een spritueel altaar, in gedachten en woorden; God in herinnering brengen is Hem present maken, letterlijk of figuurlijk. Vergeten staat in de TENACH meestal ongunstig aangeschreven; bijvoorbeeld bij ontrouw, afgodendienst, een verkeerde houding inzake ethiek. Anderzijds kan vergeten of ergens niet aan denken positief worden aangemerkt, bijvoorbeeld vergeten van pijn.

De profeet Jesaja belooft een nieuwe messiaanse toekomst waarbij al het oude vergeten zal worden: Want zie, Ik schep een nieuwe hemel en een nieuwe aarde; en de vroegere gebeurtenissen (de eersten) zullen niet meer herinnerd worden, het zal niet meer in het hart opkomen. ( Jes. 65, 17).

Hemel en aarde (geest en lichaam) zullen vernieuwd worden, al dat wat eerst was wordt los gelaten en raakt vergeten. Bij rabbijnen is een bekend voorbeeld van loslaten en vergeten het idee van een embryo in de moederbuik, die de hele TORA leert, maar bij zijn geboorte alles los laat en vergeet. Om te kunnen leven als mens moet men blijkbaar ook kunnen vergeten. Tenslotte kan vergeten verder gaan dan alleen loslaten, wanneer het element uitdelgen naar voren komt; het is dan mogelijk dat het leidt tot verzoening.

Een sterke vrouw

Portretten van vrouwen uit de Talmoed

Boek door ds. Harry Smit uit Haamstede

Een echtgenote die zich verkleedt als prostituee voor haar man? Een vrouw die geen kinderen meer wil baren? Een buitenlandse koningin die besluit Jodin te worden? Een feministe uit de derde eeuw van onze jaartelling? Een vrouw die het kan laten regenen? Een moeder die voor haar ogen haar zonen vermoord ziet worden? Een dure callgirl die besluit Thora te gaan studeren? Een vrouw van een geleerde rabbi die haar man corrigeert? Een dochter van een steenrijke man die stiekem de ongeletterde schaapsherder van haar vader huwt?

Al lezend in de Talmoed val je van de ene verbazing in de andere. De verhalen zijn buitengewoon onderhoudend, spannend, dramatisch en soms hilarisch en zeer vermakelijk. Meer dan de moeite waard om ze uitgebreid door te vertellen voor een breed publiek. Zo ontstonden er in Coronatijd portretten van 17 vrouwen uit de Talmoedische Literatuur. Elk met een eigen gezicht en vaak verrassend sterk ten opzichte van de rabbijnse mannenwereld. Het boek laat met feiten zien, dat er structureel anders over de positie van de vrouw kan worden gedacht en geeft daarom veel stof tot bezinning.

Elke zaak wordt in de Talmoed van alle kanten bekeken. Over vrijwel elk thema bestaan meerdere visies. En die visies zijn keurig naast elkaar blijven staan. In de Talmoed vind je vaak de richtlijn, die de meerderheid van de geleerde rabbi’s voorschrijft, maar het minderheidsstandpunt wordt ook uitgebreid beschreven. Het leven kent zo een permanente dialoog. Verscheidenheid is een groot goed en het is belangrijk te leren leven met verschillen van visie en inzicht, juist ook in onze heterogene samenleving vandaag. De bijzondere levensverhalen van deze vrouwen zijn daar een prachtig voorbeeld van.

* Rabbijn Tzvi Marx schreef een kort voorwoord in het boek.

Drs. Harry Smit (1954) is theoloog en heeft een joodse moeder en een christelijke vader. (harrysmit1954@gmail.com)

Recensies:

Bij alles wat Sarah u zegt, luister naar haar stem’ (Gen.21: 12) – rabbijn Tzvi Marx

‘Dit boek is een opening naar begrip van soms ingewikkelde Talmoed teksten. De auteur brengt met dit schrijven de vrouwen in de Talmoed op een bijzondere wijze verrassend tot leven’– Luuc Smit, Chazzan Synagoge Middelburg

‘Deze bundeling ontroerende, vermakelijke en tot denken aanzettende verhalen, verdienen een ereplaats op ieders nachtkastje.’ – Judith, dochter van Harry

* paperback
* 200 pagina’s
* Prijs € 19,95 zonder verzendkosten
* ISBN/EAN: 978-94-93175-27-3

Nieuwe Tora rol voor Joodse Gemeente Zeeland

In het boek Handelingen wordt het belang onderstreept dat Mozes gepredikt wordt in elke stad onder de volken en dat hij elke Sjabbat wordt voorgelezen in de synagoge (Handelingen 15:21). Helaas zijn er lang niet (meer) in ‘elke’ stad synagogen, daarom des te belangrijker om daar waar wel een synagoge is het voorlezen van de Thora elke Sjabbat te ondersteunen. Ds Davy Hoolwerf, coördinator van de Delta-commissie, zou in het najaar van 2020 een aantal avonden beleggen in samenwerking met de Joodse gemeenschap waarbij het Thoragebruik in de synagoge wordt uitgelegd. Door corona is dit helaas niet doorgegaan. Wanneer het weer mogelijk is zal dit opgepakt worden. Maar u, of uw gemeente, kunt wel een bijdrage leveren aan deze thorarol:

Beste mensen,

Zoals u wellicht heeft vernomen, wil de Joodse gemeente Zeeland het komend jaar gebruiken om een nieuwe Thorarol aan te schaffen vanwege het 25 jarig jubileum van de Synagoge.Voor ons allemaal is dit een enorm grote mitswa om dit te mogen en kunnen doen. U kunt ook actief bijdragen tot het aanschaffen van deze nieuwe Thorarol die wij hopen in de week van 29 november 2020 feestelijk binnen te halen.

Niet iedereen beschikt over dezelfde financiële mogelijkheden, daarom hebben wij besloten dat u al een certificaat kan ontvangen met een donatie vanaf € 25,-. Natuurlijk mag de donatie ook hoger zijn. U draagt dan bij aan een nieuwe Thorarol voor de Synagogediensten van Zeeland.

Een lid van onze kehilla, Sijbrand Smit (Sebanjah), heeft kosteloos zijn kunstwerk beschikbaar gesteld voor op het certificaat. Het bestuur is hem daar zeer erkentelijk voor. Hiermee heeft het certificaat een extra waarde gekregen.

U kunt dit certificaat ontvangen door:

Een mail te sturen naar info@joodszeeland.nl waarin u kenbaar maakt een of meerdere certificaten te willen ontvangen met vermelding van uw naam en adres en minimaal € 25,- per certificaat te storten op rekeningnummer NL46 ABNA 0510333125 ten name van Joodse gemeente Zeeland, onder vermelding van ‘certificaat’.

U ontvangt dan binnen een maand het certificaat thuis.

Bestuur Joodse gemeente Zeeland

Tora-uitleg in Goes

door ds. Ruud van Campen

Ds Ruud van Campen heeft in de Coronatijd avondlezingen gegeven op iedere woensdagavond over de Tora, aan de hand van de voor die week actuele parasha-gedeelte die gelezen werd in de synagoge. Het hele boek Leviticus is doorgenomen en een gedeelte van Numeri. Nadruk lag op het lezen van de tekst door het oog van de rabbijnen. Zie: “Bij de Bron” avonden over de parasjot Leviticus en Numeri http://bit.ly/bijdebron

Daarnaast heeft hij In de coronatijd vanaf maart t/m juli 2020 7 bijbellezingen gehouden over Megillot: waarom de feesten van de Heere in Leviticus 23 gekoppeld worden aan de 5 Feestrollen ( Hooglied, Ruth, Esther, Klaagliederen, Prediker). Tevens een avond over Chanoekafeest en Jom Kippoer (waarop Jona wordt gelezen).

Deze serie is op 6 jan 2021 afgerond. Klik hier om de vijf diensten over de feesten te bekijken.

Synagoge Middelburg bezoeken?

De sjoel van Middelburg, een springlevend monument

Verscholen achter een poortje staat in de monumentale binnenstad van de Zeeuwse hoofdstad een van de oudste synagogen van ons land, de “sjoel van Middelburg”. Gebouwd in 1705 als eerste huis van samenkomst voor de Joden in de “mediene” (buiten de grote steden).

Door een granaatinslag aan het eind van WO II vervallen tot ruïne, maar sinds 1994 herbouwd en opnieuw in gebruik voor sjabbatdiensten, elke vrijdagavond en zaterdag, en de joodse feesten.

Daarnaast is het een centrum voor informatie over Jodendom, zijn er rondleidingen, o.a. aan schoolklassen en andere groepen, worden lessen en lezingen gegeven, zijn er muziekavonden etc.

Met een groep op bezoek?

Dat kan, kijk op www.synagogemiddelburg.nl, of neem contact op per telefoon 0118-611188 of via e-mail info@synagogemiddelburg.nl

Van harte aanbevolen, Heleen Pasma, vrijwilliger

Namens de Stichting Synagoge Middelburg