door Margreeth Ernens

MIDDELBURG – Het wordt geen kerstverhaal in dialect, maar Broeder Dieleman kijkt er naar uit om mee te werken aan de kerstspecial van Geloof in Zeeland. ,,Ik weet niet zo goed wat ik ervan moet verwachten, maar ik ga het gewoon doen.’’

Broeder Dieleman.

Tonni Dieleman uit Middelburg, beter bekend onder zijn artiestennaam Broeder Dieleman, singer-songwriter-kunstenaar, zingt in dialect zijn liedjes over het Zeeuwse landschap, Bijbelse verhalen en personages en gebeurtenissen uit de Zeeuwse folklore. Hij werkt mee aan de kerstaflevering van Geloof in Zeeland, samen met ds Corine van Eck uit Wolphaartsdijk (waar het programma wordt opgenomen in de Nicolauskerk) en pater Thaddy de Deckere van de H. Damiaanparochie.

Tonni werd op 15 maart 1974 in Axel geboren in een gereformeerd vrijgemaakt (GKV) gezin. Tot zijn twintigste ging hij mee naar de kerk daar, en toen vond hij het tijd om alles los te laten. De interesse werd later weer aangewakkerd door zijn muziek, de taal die hij gebruikte en de onderwerpen die hij tegenkwam. Samen met theoloog Alain Verhey maakte hij een aantal liedjes. Hij treedt in verschillende situaties op als popfestivals, literaire festivals en ‘plaatsen met zingeving’ zoals hij het zelf omschrijft. Zo trad hij onlangs nog op in de Protestantse kerk in Axel, bij ds Jan Verlinde, een vriend van hem. ,,Het is leuk om je te bewegen in verschillende werelden. In de kerk kom ik alleen om te spelen, ik ga er nooit meer gewoon naar toe.’’

Gelovig

,,Wat is gelovig zijn? Eigenlijk ben ik extreem oecumenisch, ik hoor nergens bij. Ik heb dus ook veel interesse in de Islam, ik geloof niet in een bepaalde kerk. Dat komt misschien omdat ik niet alleen pósitieve ervaringen met de kerk heb. Als puber vond ik de GKV een gesloten, eenkennige gemeenschap. Dat is sindsdien wel veranderd, de GKV is meer open gegaan. Dat vind ik een goede ontwikkeling. Maar als het geloof een manier is om iemand buiten te sluiten, ben ik weg.’’

,,Ik ben fan van wijlen pastoor Omer Gielliet uit Breskens, die had een interessante manier van kijken naar goddelijkheid en menselijkheid. Ook zijn kunst spreekt me natuurlijk aan. Ik maak muziek over hem om zijn gedachtengoed levend te houden, daarom heb ik de albums ‘Omer Gielliet’ en ‘Omer Gielliet 2’ gemaakt. Ooit heb ik hem geïnterviewd voor Trouw en dat heb ik op die albums verwerkt, je hoort dus zijn stem.’’

Voor Geloof in Zeeland voelt hij zich een beetje de opvolger van Theo van Teijlingen uit Goes, die in 2020 aan verschillende afleveringen van het programma meewerkte. ,,Naast spelen vertel ik sowieso veel verhalen.’’

Johan de Vries

Behalve zingen (en wat daar zoal bij komt kijken) doet Tonni ook veel archiefonderzoek. Zo vond hij veel materiaal terug van de bekende schrijver/historicus Johan de Vries uit Terneuzen. ,,Hij las al zijn boeken voor, ik heb 5000 dia’s en veel geluidsmateriaal boven water weten te krijgen. Zo heb ik zelfs de opnamen teruggevonden van Het spookt in Zeeuws-Vlaanderen. Johan de Vries tekende die verhalen op, wilde in eerste instantie de mensen niet laten schrikken door meteen een microfoon onder hun neus te duwen. Later heeft hij voor de radio nog met hen gesproken. Ik heb die mensen en hun familie weer opgespoord, als project voor de Zeeuwse Bibliotheek. Tussen al dat materiaal zat bijvoorbeeld ook een opname met de opa van documentairemaker Jos de Putter uit Terneuzen. Dat is gesproken in heel oud dialect, prachtig.’’

Zijn archiefonderzoek naar Jan de Prentenknipper leidde ertoe dat hij zich in coronatijd is gaan bezighouden met de traditie van prentenknippen, al geeft hij daar wel zijn eigen draai aan.

Generatieding

Tonni schrijft zijn liedjes niet alleen in dialect, maar ook in het Nederlands. ,,Dialect is een generatieding natuurlijk. Kijk naar Terneuzen, die stad is verpest, maar daarmee zijn ook het dialect en de cultuur verdwenen.’’ Zijn muziek in het dialect, over geschiedenis en afkomst, is niet buitengewoon populair in Zeeland, maar landelijk is hij wel een succes. ,,Ik heb in dialect opgetreden bij de VU in Amsterdam, het Poëziefestival van Berlijn, de Universiteit van Kampen en ga maar door. Ik val ook goed in Amerika. In dialect zingen is iets moois. In februari komt er weer iets nieuws van mij uit, je ziet dan dat het verder reikt dan Zeeland, waar ik pas de laatste jaren wat bekender ben.’’ Jammer? ,,Het is wat het is.’’

Deze Geloof in Zeeland kerstspecial wordt uitgezonden op Eerste en Tweede Kerstdag vanaf 9.00 uur (met tot 12.00 uur herhalingen) op Omroep Zeeland televisie, via internet op www.omroepzeeland.nl/livetv en de Omroep Zeeland-app. De aflevering is later ook terug te zien via ons video-archief.

Klik hier voor ons interview met pater Thaddy de Deckere.