Chris Bakker: Christen is meer ‘nee’ dan ‘ja’

door Wim Staat
MIDDELBURG – ,,We staan dieper in het ‘nee’ dan in het ‘ja’. De Christen kiest partij tegen de macht die mensen uitsluit en kleineert.” Deze uitspraken van afscheid nemend predikant Chris Bakker markeerden vrijdag 10 mei 2019 in kerkgebouw De Hoeksteen  in Middelburg de kern van diens lezing rond het thema ‘de Christen in de maatschappij’.

Chris Bakker houdt zijn toespraak

Dominee Bakker ging in op de Tambacher Rede van de beroemde Zwitserse predikant Karl Barth (1886-1968) die in de 20^e eeuw een groot stempel zette op de theologie. De genoemde Rede is genoemd naar het dorpje in Zuid-Duitsland, waar Barth deze toespraak hield in 1919. Hij deed dat op een conferentie van religieus-socialisten, de richting waar Chris Bakker zich altijd bij thuis heeft gevoeld.
De conferentie in Tambacher  werd gehouden tegen de achtergrond van het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Russische Oktober-Revolutie van 1918 en de mislukte Novemberrevolutie in datzelfde jaar in Duitsland. Het ging in Tambach over de vraag hoe progressieve christenen kunnen bijdragen aan een antikapitalistische strijd die zich richt op socialistisch geïnspireerde maatschappijvernieuwing. Karl Barth nam daar op een verrassende manier stelling door zich te focussen op God-in-Christus, in de maatschappij. In het Duits betekent ‘Christ’ zowel Christus als christen.

Slechte arbeidsomstandigheden
Barth begon zijn predikantenloopbaan in 1911 in Safenwil, een dorp in het Zwitserse kanton Aargau met veel textielindustrie. Bakker: ,,Voor hem (Barth), komend uit een gegoed milieu was de confrontatie met de arbeidsomstandigheden een grote schok. Hij zette zich in voor verbetering, vooral voor vrouwen. Zo kwam hij in aanraking met de socialistische partij, waarbij hij zich ook aansloot.

Barth en Bonhoeffer
Wanneer de Eerste Wereldoorlog aanbreekt verzet Barth zich tegen kerkelijke leiders die in hun uitspraken de  oorlog rechtvaardigen en tegen een kerk die zich kritiekloos laat meeslepen in het conflict. In de Dertiger Jaren wordt Barth geconfronteerd met kerkelijke leiders en theologen die zich achter Hitler opstellen. Tegenover deze Duitse christenen neemt Karl Barth het initiatief om de Bekennende Kirche te stichten. Hij en De beroemde Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer (geboren 4 februari 1906) stellen de Barmer Thesen op. Die vormen het uitgangspunt voor de Bekennende Kirche. Bonhoeffer wordt wegens zijn verzet tegen Hitler op het einde van de oorlog (9 april 1945) op diens bevel gedood in de gevangenis.”

Gehoorzaam aan haar Heer
De Barmer Thesen draaien volgens Bakker om het thema ,,dat Jezus Christus  het ene woord van God is waarnaar we moeten luisteren. De kerk is alleen geroepen om gehoorzaam te zijn aan haar heer, Jezus Christus. Zij aanvaardt geen andere gestalten, machten of waarheden”, aldus Chris Bakker. Dat resulteerde bij Barth in het afwijzen van Hitler en diens nationaalsocialisme en inde jaren zestig van de 20^e eeuw van de atoombewapening.

In de wandelgangen voor aanvang

Inclusief denken
Bakker ging behalve op 1919 en de jaren zestig ook in op de huidige tijd, waarin de samenleving in verwarring is. Voor al de genoemde tijdsaanduidingen geldt dat daarin alles om verandering woelt. Bakker voerde een warm pleidooi voor inclusief denken. ,,Een Christen sluit niemand uit.”Bakker baseerde dat op het evangelie: ‘want alzo lief heeft God de wereld gehad dat Hij zijn eniggeboren zoon gegeven heeft’.  ,,Ik merk op dat hier staat dat God de wereld lief heeft, dus niet toegespitst op zijn volk, of toegespitst op christenen’. ,,Deze beweging van God uit heeft zijn concentratiepunt in Jezus Christus, Zijn zoon, de gekruisigde maar opgestane Heer. In Jezus’ woorden en daden worden die Naam van God, Zijn rijk, en Zijn heerschappij zichtbaar. Dat raakt de mensen en zet ze in beweging.”De Christen is volgens Barth een teken van hoop. De maatschappij is daardoor niet aan zichzelf overgelaten. Bakker ,,Barth zegt ,, de Christen in de maatschappij brengt een nieuw element te midden van het oude, een gerechtigheid in een zee van ongerechtigheid, een leven scheppende kracht.”

Sabbatsgebod
Het hele verhaal van Bakker ademde de sfeer van de Christen die het verschil maakt. Dat kan alleen wanneer je je laat horen. ,,Het blijft gaan om de Christen om de Christen in de Maatschappij”, aldus de predikant. Bakker verwees tenslotte naar het sabbatsgebod als basis voor inclusief denken ,, maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de HEER, uw God; dan mag u niet wer

Wervelende muziek. v.r.n.l. ds Bakker en echtgenote, ceremoniemeester Jan Borst en ds Couvée.

ken. Dat geldt voor u, voor uw zonen en dochters, voor uw slaven en slavinnen, voor uw vee, en ook voor vreemdelingen die bij u in de stad wonen.” 

Zingende zusters

Traktatie
Bakker wachtte na zijn lezing een  traktatie in muziek en woord. Een greep uit de ingrediënten:
a)Een wervelende uitvoering van de Sonate Pathétique uit de achtste pianosonate van Beethoven door collega Johan Beijer;
b)Instrumentale bijdragen door groepen gemeenteleden op o.m. harp, viool, piano en orgel;
c)Duet van de predikanten Paulien Couvée en Jacobine Scholte de Jong met pianobegeleiding van Johan Beijer:
d)Een door dominee Couvée (directe collega van Chris Bakker) en koorleden gezongen hilarisch werk over het tijdperk van de scheidende predikant.
e)Couvée gaf ook nog een terugblik ten beste waarin ze wees op de grote onderlinge verschillen tussen beide. Dat was niet alleen op het persoonlijke vlak zo, maar ook qua ligging. Want je moet kunnen inschikken wanneer je als christen-socialistisch en een orthodox-liberaal georiënteerde predikant een duo vormt. Maar uit de hele toonzetting van het verhaal van de spreekster bleek dat die missie is geslaagd.

Afscheid
Dominee Chris Bakker preekt zondag 12 mei wegens emeritaat afscheid van de Nieuw Kerkgemeente in Middelburg. Dat gebeurt tijdens een dienst in kerkgebouw De Hoeksteen, welke aanvangt om 11.00 uur. Leden van de kerkgemeente zijn vanaf 10.00 welkom om de scheidende predikant de hand te drukken.

Loopbaan
Chris Bakker (14 januari 1953) werd 29 augustus 1982 als predikant verbonden aan de Nederlandse Hervormde gemeente van Burgwerd c.a. en Lollum.  Hij verbond zich 8 november 1987 aan de Hervormde gemeente van Neede en op 15 maart 1998 aan de Protestantse Gemeente in  Middelburg.  Hij was werkzaam als predikant in de Hoeksteen (60 procent) en als ouderenpastor (40  procent).