Delven in Gereformeerde goudmijn
door Wim Staat
MIDDELBURG – De website https://GereformeerdeKerken.info bevat een schat aan informatie over de voormalige Gereformeerde Kerken in Nederland. Daaraan is op dinsdag 12 maart 2019 een overzicht toegevoegd van het ontstaan van de Gereformeerde Kerken op Walcheren. Het relaas is van de hand van de op 26 april 2013 overleden Marinus Pieter de Bruin. Deze historicus was als hoofd van het Zeeuws Documentatiecentrum bekend in heel Zeeland. Hij werd kortweg aangeduid als ‘M. P.’
Het aangeduide artikel beschrijft de prille geschiedenis van Gereformeerd Walcheren en begint bij de eerste oprichtingsvergadering van de Afgescheiden Gemeente in Middelburg op 10 maart 1836. Over de aanwezigen wordt gemeld: ,,Gastheer Van Assendelft is kolenhandelaar, Goossen scheepstimmerman, Minderhout molenaar op ‘De Hoope’, Brombacher is loodgieter, Post bakker, Siebrecht manufacturier, Reinier staat als behoeftig te boek, Van der Meulen drijft een beddenwinkel en Lankester is bakker. De enige die met ‘mijnheer’ wordt aangesproken is De Winter, maar hij is dan ook de gouvernementsdrukker.” Uit zo ’n overzicht blijkt maar weer eens waarom de aanhangers van de kerken die zich in de 19e eeuw afscheidden van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK) ‘kleine luiden’ werden genoemd. Het ging veelal om heel modale of zelfs kansarme mensen, om het hedendaags samen te vatten.
Het verslag van 10 maart 1836 bevat een verwijzing naar Huibert Jacobus Budding (1810-1870), de hervormde predikant van Biggekerke. De aanwezigen ter vergadering zijn in afwachting van diens uittreding uit de NHK. Lang duurt dat wachten niet, want nog in hetzelfde jaar voegt Budding zich bij de gereformeerden.
Dit verhaal is er een van de vele over de rijke geschiedenis van de Gereformeerde Kerken, die voortkwamen uit de Afscheiding van 1834 en de Doleantie van 1886. Daaronder zijn ook veel artikelen van gemeenten uit de classis Delta. Ze gaan onder meer over de Gereformeerde kerken in Bruinisse, Oud-Beijerland, Rockanje, Rilland Bath, Sint Laurens, het eiland Tholen, Vrouwenpolder en Zuidland. De website bevat ook veel materiaal over voorgangers. Niet alleen over een figuur als Cornelis van de Meulen (die een bepalende rol speelde bij de Afscheiding in Zeeland) maar ook over Harry Kuitert, de omstreden theoloog die in 2017 overleed.
Het mag duidelijk zijn dat de website een goudmijntje is voor mensen die zich verdiepen in de geschiedenis van het Gereformeerde erfgoed in de Delta en daarbuiten.
Verdwenen Gereformeerde kerk in Meliskerke. Juist het erfgoed aan voormalige gereformeerde bedehuizen wordt bedreigd, omdat bij afstotingsprocessen veelal het besluit valt het Hervormde kerkgebouw te handhaven.