door Margreeth Ernens

Dagvoorzitter Bart van Noord opent de werkmiddag.

GOES – Het was volle bak vrijdagmiddag 24 januari in de Vredeskerk van Goes. Vanuit alle hoeken van de classis Delta waren bijna honderd belangstellenden gekomen om tijdens een werkmiddag meer te weten te komen over ‘Veilig gemeente-zijn’ en het regelen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Zo’n VOG wordt per 1 juli 2025 verplicht gesteld voor vrijwilligers en medewerkers van gemeenten binnen de Protestantse Kerk en het is dan ook een actueel onderwerp waarover veel valt te zeggen en te leren. Ook vertegenwoordigers van andere classes waren gekomen om te zien of een dergelijke werkmiddag ook in hún classis nodig is.

Belangrijkste conclusies van de drie workshops waren dat het waardevol is om bij problemen samen te zoeken naar een oplossing en de kerkenraad erbij te betrekken. Niet alle gemeenten zijn even ver met het veilig gemeente-zijn, maar het is opvallend hoe serieus er over wordt nagedacht.

Dagvoorzitter Bart van Noord poneerde de stelling: ‘Als je ergens veilig bent is het in een protestantse kerkgemeente’. Dat blijkt echter niet altijd het geval te zijn en daarom zijn er vertrouwenspersonen nodig. Els Deenen, deskundige op het gebied van Veilige Gemeente en oud-gemeentebegeleider bij SMPR (meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag in een pastorale relatie) stipte in haar inleiding ‘Je gaat het pas zien, als je het doorhebt’ aan dat een klacht gevolgen heeft voor de klager, de beklaagde én de gemeente. Uit de reacties van de aanwezigen bleek duidelijk dat de kans groot is dat grensoverschrijdend gedrag kan voorkomen in élke gemeente.

Breder dan seksueel misbruik

Els Deenen: ‘Je gaat het pas zien, als je het doorhebt’.

Volgens de Bijbel en de PKN is seksueel misbruik zonde, het is misbruik ten opzichte van de medemens. Een ongelijkwaardige relatie, woorden, toespelingen, aanrakingen en geheimhouding kunnen via een glijdende schaal (bewust of onbewust) leiden tot een ongewenste situatie. Daarom moet het protocol bekend zijn als het misgaat. Het perspectief is een veilige kerk waarop het landelijk beleid steunt. Het protocol heeft het over seksueel misbruik, de kerk spreekt van misbruik van het ambt. Maar er zijn ook vormen van misbruik van macht door mensen in bepaalde posities. Grensoverschrijdend gedrag is dus breder dan seksueel misbruik, aldus Els Deenen.

Het Interkerkelijk Samenwerkingsverband tegen Seksueel Misbruik in Pastorale Relaties (met een vertrouwenspersoon) heeft te maken met een stijgend aantal hulpvragen. Het blijkt dat vaak niet wordt gekozen voor het slachtoffer en daarom is het beter dat er een preventiebeleid is. De coördinator geeft daarbij vanaf het begin advies, het netwerk van vertrouwenspersonen begeleidt de benadeelden en een netwerk van gemeentebegeleiders volgt het proces in de gemeente.

Als een vertrouwenspersoon nooit verhalen (klachten) hoort, kan die zich afvragen of dat normaal is. ,,Dus praat erover, zorg goed voor jezelf, want het gebeurt overal. De vertrouwenspersoon is het aanspreekpunt. Gebruik de juiste kanalen, ook de classispredikant’’, was het advies van Els Deenen

Tijdens de workshop over inhoud, functie en werkwijze van vertrouwenspersonen door Anneloes Steglich en Els Deenen gaven de deelnemers aan dat contact met de gemeente belangrijk is om bewustzijn te scheppen en te activeren. Heikel punt is daarbij dat in een dorp iedereen elkaar kent en hoe je daar zorgvuldig mee kunt omgaan. Ook de breedte van de rol van vertrouwenspersoon roept nog vragen op. Afspraken maken met de kerkenraad is dan ook belangrijk, evenals voorlichting over hoe klachten kunnen worden gemeld.

Kernwaarden

Marnelle Hoogerwerf.

Delta-classispredikant ds Arie van der Maas leidde de workshop Preventie en (maken van) beleid in de lokale gemeente rond ‘veilig gemeente-zijn’ in met de woorden van Mattheus: ’Jezus zei tegen hen: Mij is alle macht gegeven in de hemel en op aarde. Ga dan op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen.’ ,,Zonder veiligheid kun je geen leerling zijn. De Kerk wil een gemeenschap van leerlingen zijn. Dat Jezus alle macht is gegeven zegt iets over macht in de kerk. Ambtsdragers en taakdragers zijn altijd een dienende macht. Het vraagt behoedzaamheid en zorgvuldigheid en in acht nemen van grenzen en daarop aanspreekbaar zijn’’, aldus ds Van der Maas.

In deze workshop, die werd geleid door Marnelle Hoogerwerf, ging het vooral om: bewustwording, vertrouwenspersonen, VOG, gedragscode en meldprotocol. Het advies van de PKN is om twee vertrouwenspersonen per gemeente aan te stellen, gezamenlijk in de Ring of met een buurgemeente.

In een gedragscode staat wat de kerkenraad van de vrijwilligers en beroepskrachten verwacht, welk gedrag wel en welk gedrag niet wordt geaccepteerd. Een gedragscode is een officieel document dat door vrijwilligers en beroepskrachten bij de start van hun werk ondertekend wordt. Een aanwezige merkte op dat de gedragscode voldoende zou moeten zijn, want een VOG kan drempelverhogend werken voor vrijwilligers.

Geen garanties

Janet Bac, adviseur dienstverlening van de PKN, ging in de workshop werken met VOG-verklaringen en gedragsregels in de kerkelijke gemeente in op het waarom van een VOG, voor wie de verklaring nodig is en welke stappen moeten worden doorlopen voor het aanvragen ervan. Het waarom is niet iedereen duidelijk zo bleek. ,,Er is geen controle op, maar als er dan iets gebeurt, hang je als gemeente. Een VOG is overigens uiteindelijk toch ook geen garantie dat er niets gebeurt, maar als gemeente moet je het maximale doen.’’

Classispredikant ds Arie van der Maas sluit de werkmiddag met Bart van Noord.

Duidelijk werd deze middag dat de PKN-training vertrouwenspersoon ‘altijd’ is volgeboekt, dat is een manco. Een ander struikelblok is dat een vertrouwenspersoon volgens de PKN geen VOG mag hebben met als gevolg dat deze persoon dus niet met jeugd mag werken. Ook is onduidelijk of er een VOG moet worden aangevraagd voor chrèchehulpen van 12, 13 jaar. Die vragen wordt doorgespeeld aan de Dienstenorganisatie in Utrecht.

Voor de duidelijkheid: het aanvragen van een VOG via de PKN is gratis, via de burgerlijke gemeente kost dat veertig euro. Máár: een VOG wordt steeds voor een specifieke functie aangevraagd. Verander je van functie dan moet er een nieuwe VOG komen.

Voor alle aanwezige niet-Zeeuwen: een echte Zeeuwse bolus (en natuurlijk ook voor alle aanwezige Zeeuwen)!

Ter afsluiting werd onder pianobegeleiding het lied ‘Vervuld van Uw zegen gaan wij onze wegen’ gezongen.

Zie ook: Het waarom en hoe van de Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) op de landelijke website van de PKN.

Zie ook: Interkerkelijk Contact in Overheidszaken: VOG

Voor vragen over preventief beleid: Ingrid Rombouts i.rombouts@cioweb.nl