Kerk-zijn in meerdere dorpen tegelijk: hoe doe je dat?
Terwijl dorpen vroeger vaak meerdere kerken telden, is het tegenwoordig steeds vaker andersom. Sommige gemeenten strekken zich zelfs uit over acht of negen dorpen. Kun je dan nog ‘kerk voor het dorp’ zijn? En hoe doe je dat dan, in meerdere dorpen tegelijk?
De Protestantse Gemeente in Ellewoutsdijk is onderdeel van de combinatie Driewegen-Ellewoutsdijk-Ovezande (DEO)
Ze komt het steeds meer tegen, vertelt Jacobine Gelderloos, projectleider van de Dorpskerkenbeweging: gemeenten die uit meerdere dorpen bestaan. ,,Vooral in de provincies Zeland, Friesland, Groningen, Brabant en Limburg komt het veel voor. Je krijgt nu zelfs de situatie dat een predikant voor dertig procent predikant is in de dorpen a-b-c en ook nog voor veertig procent in de dorpen x-y-z. Dat heeft natuurlijk consequenties voor zijn of haar zichtbaarheid. Een predikant of kerkelijk werker kan maar op één plek wonen.” Ook op andere manieren staat de zichtbaarheid van de kerk in ‘abc-gemeenten’ onder druk. Regelmatig zijn één of meerdere kerkgebouwen afgestoten, waardoor het kerkelijk leven zich in één dorp concentreert. In Groningen zijn bijvoorbeeld veel kerkgebouwen overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken. Die kerken worden dan af en toe nog teruggehuurd voor bijvoorbeeld een dienst met Hemelvaart.”
Blik naar buiten
Kerk zijn voor het hele dorp klinkt in zo’n situatie mooi, maar de praktijk is weerbarstig, aldus Gelderloos. ,,Het is goed om dat te erkennen. Als er een opeenvolging van reorganisatieprocessen geweest is, is het niet gek dat dat niet in de koude kleren is gaan zitten. Er is op veel plekken veel aandacht en energie gegaan naar organisatorische vraagstukken, waardoor de blik behoorlijk naar binnen gericht is geraakt.” Ze roept gemeenten op om die blik weer meer naar buiten te richten. ,,Laat je niet te veel leiden door heimwee naar vroeger of door angst voor de toekomst, maar waardeer wat er op dit moment is en sta open voor nieuwe mogelijkheden. Misschien kun je zonder kerkgebouw wel op een andere manier kerk-zijn. Het beeld dat daarbij wel eens wordt gebruikt, is dat van de stervende graankorrel: je denkt dat het afgelopen is, maar dan ontstaat er toch iets nieuws, op een manier die je niet had verwacht.”
Gelderloos ziet parallellen met de pioniersplekken in het land. ,,Ook pioniersplekken zijn voortdurend bezig het wiel uit te vinden, nieuwe wegen op oude gronden te zoeken en kerk te zijn in een veranderende context. Beide soorten geloofsgemeenschappen opereren deels op onontgonnen gebied.”
Lijntjes
Ondanks dat onontgonnen gebied, zijn er wel wat handvatten te geven. Gelderloos: ,,Het is belangrijk om als gemeente verbinding met de verschillende kernen te houden. Inventariseer als kerkenraad eens samen: welke lijntjes hebben we met de verschillende dorpen? Woont de predikant er, staat het kerkgebouw er, zijn alle dorpen vertegenwoordigd in de kerkenraad? Laat tijdens de kerkenraad eens alle dorpen de revue passeren. Wat speelt er? En waar zien we mogelijkheden om als kerk zichtbaar te zijn? Dat kan ook door een uurtje per week aanwezig te zijn in het dorpshuis. Het helpt als er voldoende ‘lekenleiderschap’ is: mensen die aanspreekbaar zijn als ‘iemand van de kerk’.”
Gedeeld verlangen
Veel gemeenten met meerdere kernen volgen een tweesporenbeleid, ziet Gelderloos: ze organiseren zowel activiteiten op bovenlokaal als op lokaal niveau. ,,Een gemeente in Noordoost-Groningen heeft alle activiteiten in de regio op het gebied van vorming en toerusting gebundeld tot één programma. Tegelijkertijd worden er ook activiteiten op lokaal niveau georganiseerd, zoals een jaarlijkse kerstnachtdienst. En er wordt op lokaal niveau samengewerkt met de dorpsverenigingen.” Waar activiteiten specifieke expertise vragen, is het vaak noodzakelijk om op te schalen, bijvoorbeeld bij het opzetten van een diaconaal fonds. Gelderloos: ,,Daarbij is samenwerken niet alleen noodzaak, maar ook verbindend: het kan enthousiasme oproepen om je gezamenlijk voor iets in te zetten. Als niet langer de organisatorische vragen, maar een gedeeld verlangen centraal staat, ontstaat een nieuwe verbondenheid.”
Bestaat uw gemeente uit meerdere dorpen en probeert u in al die dorpen zichtbaar te zijn? Deel uw ervaring met Jacobine Gelderloos via j.gelderloos@protestantsekerk.nl.
bron: Protestantse Kerk Nederland