MIDDELBURG – Een zwarte kaars als symbool van een duister verleden, met de vlam, gekregen van de paaskaars, die laat zien dat het licht sterker is dan die duisternis. Het bezinningsuur in de Nieuwe Kerk in Middelburg op zaterdag 1 juli, de dag dat wordt herdacht dat Nederland op 1 juli 1863 de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen afschafte, stond vooral in het teken van schuldbelijdenis en verootmoediging voor dat duistere verleden. Maar er werd ook kritisch naar het heden gekeken door de diverse sprekers.

De Raden van Kerken van Zeeland, Middelburg en Vlissingen herdachten samen wat de slavernij en slavenhandel toen en nu betekenen. Aan de bijeenkomst werd muzikaal meegewerkt door Christian Blaha (piano), Myrtle Treurniet (zang, piano) en Theo van Teijlingen (zang, gitaar). Jessica Steglich droeg het gedicht ‘Distant Drums’ van Ruth Obed voor.

Ds Chris Bakker.

Voor- en tegenstemmen

Ds Chris Bakker (namens de Raad van Kerken Middelburg) opende de bezinningsbijeenkomst met een schuldbelijdenis van de kerken voor hun betrokkenheid bij slavernij en slavenhandel. ,,Niet om er een punt achter te zetten, maar om een overgang te maken met het oog op een gezamenlijke toekomst van gerechtigheid en verzoening en vrede’’, zo zei hij. Ook de Nieuwe Kerk heeft een verleden dat alles te maken heeft met slavernij en –handel. Op het Abdijplein hangen momenteel 130 doeken met silhouetten van slaven die in 1596 daar werden neergezet en aangeboden aan de Middelburgse bevolking. Hun hoop op vrijheid vervloog toen toch werd beslist dat ze opnieuw als slaven moesten worden verscheept. Ds Bakker refereerde aan de stemmen van de voorstanders van de slavernij en die van de tegenstanders en pleitte ervoor om het onderzoek naar het kerkelijk en theologisch debat voort te zetten.

Ds Afinus de Vries.

Vergeving

Ds Afinus de Vries (RvK Middelburg) vroeg in de verootmoediging om vergeving vanwege het gebruiken en vooral misbruiken van de bijbel, Gods woord, om ons handelen ten koste van zovelen, te rechtvaardigen, vroeger maar ook nu. ,,We sloten en sluiten onze ogen ervoor en spreken slechts over ‘een zwarte bladzij uit onze geschiedenis’. We verootmoedigen ons omdat we niet echt luisteren of luisterden naar hen die leden en verdriet hadden en getraumatiseerd zijn. We laten ons bewust of onbewust nog zo vaak leiden door oordelen en vooroordelen. We roepen en riepen God ook zo vaak níet aan voor een gedeelde toekomst om in Zijn naam verder te gaan.’’

Bevrijdende God

Ds Arie van der Maas.

Ds Arie van der Maas (RvK Zeeland) ging in zijn overweging in op de bevrijding van het Joodse volk uit Egypte. ,,De hele verdere Tenach, wet, profeten en geschriften, is één groot refrein van lofzang op die ene unieke bevrijdende God en één groot refrein van een profetische oproep om die bevrijding uit slavernij te blijven herinneren, vieren en gedenken. Een oproep om nooit anderen in slavernij te voeren en om je nooit te onderwerpen aan goden of koningen of levenspraktijken die de slavernij via voordeur of achterdeur weer binnenhalen…’’ Toch, zo zei ds Van der Maas, kijken we op deze Keti Koti terug op mensonterende slavernijpraktijken, uit ons verleden, deels gelegitimeerd vanuit Bijbel en christelijke godsdienst. ,,In het Nieuwe Testament is het kernwoord vrijheid: vrijheid, bevrijding, verzoening door, liefde van Christus.’’

Theo van Teijlingen zong als muzikaal intermezzo het aangrijpende lied ‘Fort Elmina’, over het slavenfort aan de zuidkust van Ghana, waar veel Zeeuwen (slaven)handel dreven met de Portugezen. Het lied beschrijft het gebouw in 1637: een planken vloer van 4 centimeter dikte scheidde de kerk van boven met de vrouwenkerker daaronder.

Hij zei het een pijnlijke en beschamende constatering te vinden dat juist in de kerk, de gemeenschap van Christus, waar soms en door sommigen sterk het accent wordt gelegd op het vermijden van wereldgelijkvormigheid, telkens weer blijkt dat er toch zo’n sterke verwevenheid is tussen kerkelijke, persoonlijke, economische en maatschappelijke belangen, ten koste van mannen, vrouwen, kinderen, wier levens als minderwaardig worden weggezet of afgeschreven. ,,Het is goed te bidden voor terugdringen van niet mogen zijn wie je bent als mens, met welke achtergrond, met welke geaardheid ook. Zingen van hoop op vrede en vrijheid voor al Gods schepselen, voor eens en voorgoed. En voor mannen, vrouwen, kinderen die – ook vandaag – lijden onder de gevolgen van praktijken van mensen tot slaaf maken en slavenhandel, die lijden onder vormen van racisme en ongelijkheid, hoop en bid ik dat ze de moed en de kracht zullen houden, vinden of hervinden om mens te zijn. Vrij mens te zijn. ’’

Diaken Egbert Bornhijm en Anneloes Steglich.

Gebeden

Anneloes Steglich (RvK Vlissingen) en diaken Egbert Bornhijm (RvK Zeeland) spraken gebeden uit, waarin werd gevraagd of deze dag van erkenning en excuses mag bijdragen aan de realisatie van een samenleving waarin niemand meer wordt uitgebuit, uitgesloten, gediscrimineerd of achtergesteld. Een gebed om hulp om een eind te maken aan alle ongelijkheid vandaag de dag, want ook nu nog worden mensen tot slaaf gemaakt en vluchtelingen uitgebuit door handelaren. Een gebed voor de christelijke kerken om God waarachtig te volgen op Zijn weg van rechtvaardigheid en liefde, een gebed om respect voor alles wat leeft zodat we elke dag ons bestaan mogen vieren.

Myrtle Treurniet zingt met begeleiding van Theo van Teijlingen en Christian Blaha het slotlied ‘We shall overcome’.

Ds Chris Bakker en diaken Egbert Bornhijm vroegen in de zegenbedes om ‘diepgang in onze harten, boosheid over onrechtvaardigheid, onderdrukking en uitbuiting van mensen, tranen voor hen die lijden en zoveel dwaasheid dat we geloven een verschil te maken in deze wereld, zodat we kunnen doen waarvan anderen zeggen dat het onmogelijk is.’

Brochure

De Raad van Kerken Middelburg heeft een brochure gemaakt over de rol van de Zeeuwse kerken en de voormalige classis Walcheren in de slavenhandel. Met name Middelburg en Vlissingen speelden een belangrijke rol in de handel en het verschepen van slaven. DOWNLOAD HIER DE BROCHURE

Het bezinningsmoment van zaterdag 1 juli is terug te zien via Kerkomroep en via Kerkdienstgemist