Sluis koestert kerken

door Wim Staat

De inwoners van Sint Kruis worden naar de kerktoren ‘de Peperbusse’ genoemd. © foto Wim Staat

SLUIS – Burgemeester en wethouders van Sluis hebben uitgepakt met een doorwrochte nota over de toekomst van de kerkgebouwen. Die is neergelegd in een concept-Kerkenvisie. Uit dit stuk blijkt dat er van de 41 in 2017 bestaande kerkgebouwen intussen 17 een andere bestemming kregen.  In gebruik zijn 21 bedehuizen. Naar verwachting loopt dit op middellange termijn terug naar 18 kerken.

De kerkenvisie is het vervolg op enkele andere beleidsstukken over religieus erfgoed[i]. Uit het stuk wordt zonneklaar duidelijk dat behoud van de vaak beeldbepalende kerken voorop staat. Dat was trouwens ook al uitgesproken in de Erfgoedvisie 2013 van de gemeente.

Voortmalige RK kerk in Hoofdplaat. © foto Wim Staat

De opstellers van de Kerkenvisie zijn erin geslaagd om een heel omvattend stuk te produceren. Daarin staat dus ook de religieuze geschiedenis van de gemeente Sluis beschreven. Dat gebeurt op een bondige manier, waarbij wel alle relevante grote ontwikkelingen worden aangestipt. Zo wordt bij voorbeeld ingegaan op de geweldige opgang van de Rooms Katholieke  Kerk in de regio in de 19^e eeuw en de scheuringen binnen het protestantisme in hetzelfde tijdvak.

Voormalige Nederlandse Hervormde kerk in Hoofdplaat. © foto Wim Staat

Alle gebouwen waarin kerkelijke gemeenten bijeen komen en kwamen staan afgebeeld in het stuk. Daarbij wordt ook informatie gegeven over de bouwstijlen. Vervolgens wordt de waarde van gedefinieerd van het kerkgebouw: ,,Alhoewel veel mensen niet meer betrokken zijn bij een kerkgenootschap heeft het kerkgebouw een grote gevoelswaarde. Men heeft er in het verleden gekerkt, men is er gedoopt, getrouwd of begraven. Kerkgebouwen zijn publieke ruimten die een bijdrage kunnen leveren aan de gemeenschap.”

Twee keer per maand zijn er katholieke vieringen in het dorpshuis. Bovendien kun je dagelijks bidden in de Mariakapel aan de Schoolstraat. © foto Wim Staat

Andere zaken die worden belicht zijn de bouwkundige staat van de gebouwen, het beheer en de mogelijkheden rond herbestemming . Dat laatste is nog geen kleinigheid zo wordt terecht geconstateerd. ,,Een kerkgebouw is vrijwel nooit geschikt voor een nieuw, passend, gebruik. Veranderingen aan het gebouw zijn vrijwel altijd noodzakelijk.”

Het is een verdienste dat in deze nota van alle kanten wordt bekeken op welke manieren kerken van de ondergang kunnen worden gered. Je kunt op grond daarvan ook zeggen dat Sluis de kerkgebouwen koestert. Niettemin zijn er  enkele waarvan ontkomen aan sloop heel moeilijk wordt. Want wat doe je met een gebouw als de voormalige RK kerk in Eede. Wat zal er gebeuren met de Sint Janskerk in Sluis nadat daar voor het laatst de mis is opgedragen? De toekomst zal het uitwijzen.

Hieronder geef ik enige overzichten.

Eerst wat cijfers:
+)13 kerken hebben de status van rijksmonument.
+)17 kerken kregen een niet-religieuze herbestemming
+)Momenteel staan de voormalige RK kerken van Eede en IJzendijke leeg.

Rijksmonument: Sint Baafs Aardenburg. © foto Wim Staat

De 21 bedehuizen die nog in gebruik zijn, zijn als volgt verdeeld over de kerkgenootschappen: Rooms-Katholiek 6; Protestantse Kerk Nederland 10; Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland 1; Gereformeerde Gemeente 1:  Vrij Evangelische Gemeente 1: Vergadering van Gelovigen 1; Algemene Doopsgezinde Sociëteit Nederland

In de nota wordt gesteld dat op (middel)lange termijn 18 kerkgebouwen hun religieuze functie zullen behouden:

Aardenburg, PKN kerk St. Bavostraat 5
Aardenburg, Doopsgezinde kerk Weststraat 37
Aardenburg, RK kerk Weststraat 80
Breskens, RK kerk Europastraat 7
Breskens, Verg. van Gelovigen Langeweg 1A
Cadzand-Bad, RK kerk Noorddijk 2
Cadzand-Dorp, PKN kerk Prinsestraat 17
Groede, PKN kerk Markt 1
IJzendijke, PKN kerk Kerkstraat 2
Nieuwvliet, NH kerk Dorpsstraat 25
Nieuwvliet, VEG Provinciale Weg 2
Oostburg, PKN kerk Kerkplein 1
Oostburg, Ger. Gemeente NL Melkweg 3
Oostburg, RK kerk St. Eligiusplein 17
Oostburg, Oud Geref. Gem in NL Zuidzandsestr. 63
Schoondijke, PKN kerk Dorpsplein 37
Sint Kruis, PKN kerk Schoolpad 2

Totaaloverzicht kerken

*Vergadering van gelovigen **Vrije Evangelische Gemeente ***Lutherse Kerk ****In restauratie *****Kerkzaal in woonvoorziening. De oude kerk is gesloopt.

Kerkgemeenten die blijven

In bovenstaande kaart ((c)Google Maps 2017) is aangegeven welke kerkgemeenten op (middel)lange termijn blijven. Ik kies hier voor het woord ‘kerkgemeenten’, omdat bij voorbeeld in Breskens het bedehuis waar momenteel de Protestantse Gemeente diensten houdt, wellicht wordt verruild voor een andere locatie.

Kerken die religieuze functie verloren

In bovenstaande kaart ((c)Google Maps 2017) is aangegeven welke kerkgebouwen verdwenen. Bij Sluis staat 2 keer PKN aangegeven. Dat slaat op de gesloopte Hervormde kerk in die stad en op de gesloten Protestantse kerk van Sint Anna ter Muiden. Laatsgenoemde plaats staat n.l. niet op de kaart.

[i] De visie is het vervolg van de nota ‘Kerk, Krimp en Kans. Impuls voor West-Zeeuws-Vlaanderen’ van Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland die in 2014 het licht zag (klik hier voor deze nota).En dat stuk was in 2005 weer voorafgegaan door de eindrapportage van de pilot “Historische kerken in Zeeland” van het provinciebestuur.  Klik hier voor dat verslag.

Gebouw Vergadering van Gelovigen in Breskens. © foto Wim Staat