Armoede: kerken krijgen meer aanvragen en geven meer hulp

VLISSINGEN – Kerken hebben in 2018 ongeveer 81 miljoen euro in tijd en geld aan armoedebestrijding besteed. Dat blijkt uit onderzoek naar hulpverlening door diaconieeën, parochiële caritasinstellingen en andere kerkelijke organisaties in Nederland, dat 8 november in de Pauluskerk in Rotterdam werd gepresenteerd.

Ondanks krimp van de kerk zijn er meer aanvragen geweest en blijft de investering in geld en uren op peil. Kerken besteedden vorig jaar 40,7 miljoen euro aan binnenlandse armoedebestrijding. Wordt de omgerekende tijd meegerekend die vrijwilligers vanuit kerken aan dit werk gaven, dan komt er nog eens 40,2 miljoen euro bij. In totaal een bijdrage van 81 miljoen euro.

,,Ruim 80 procent van de kerken is betrokken bij armoedebestrijding. Het geeft een dubbel gevoel, maar ik ben er trots op’’, vertelde PKN-scriba René de Reuver tijdens de presentatie van het Armoede-onderzoek 2019. ,,Ik word stil van de inzet en de betrokkenheid. Diep respect voor alle diaconale vrijwilligers die dit werk doen.’’

,,Ons armoede-onderzoek maakt duidelijk dat talloze christenen hun verantwoordelijkheid nemen om mensen in armoede te helpen’’, aldus bisschop Gerard de Korte tijdens de presentatie. ,,De diaconale kracht van onze kerken blijkt opnieuw aanzienlijk.’’

,,Armoede is schrijnend, en niet acceptabel. Veel mensen worden belemmerd om mee te doen in de samenleving’’, reageerde staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken op de overhandiging van het rapport. ,,Armoede is een hardnekkig probleem. Het is tekenend dat volgens het onderzoek het aantal hulpvragen steeg, vergeleken met drie jaar geleden. Iedereen in de samenleving kan het overkomen dat je in armoede of schulden terecht komt. Dat kan niet door één partij opgelost worden. Ik ben blij met uw oproep tot samenwerking. Ik geef u een compliment voor uw inzet, het is fantastisch te zien hoeveel mensen hun schouders hieronder willen zetten. Uiteindelijke gaat het erom dat we de ander zien als mens.’’

Schrijnend

Armoede heeft vele gezichten, ook in Nederland, in elk dorp, elke plaats. Schrijnend zichtbaar zijn de ontheemden en psychisch verwarden die wij vaak op straten van grotere steden tegenkomen. We zien ook steeds vaker vluchtelingen en migranten op straat.

Even schrijnend zichtbaar zijn de 169 voedselbanken. Eind 2018 moesten daar 33.000 huishoudens of 140.000 mensen, waaronder 32.000 kinderen, gebruik van maken.

Minder zichtbaar is de stille armoede, die zich afspeelt achter de voordeuren van huishoudens met mensen die er op het eerste gezicht vaak niet arm uitzien. Het zijn de gezichten van ouderen, vaak vrouwen met een AOW-uitkering. De gezichten van mensen die leven van diverse uitkeringen, die een verschraling van de voorzieningen moeten meemaken. Met name arbeidsongeschikten, psychisch zieken, gehandicapte jongeren, en werklozen.

De Verenging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren NVVK meldt in het jaarverslag over 2018 dat het aantal aanvragen voor schuldhulp is gedaald van 94.200 in 2017 naar 86.200 in 2018. De NVVK zoekt de verklaring in de hoeveelheid drempels en schaamte die mensen ervaren voordat ze hulp vragen. Het gemiddeld aantal schuldeisers is gestegen van 13 in 2017 naar 14 in 2018 en de gemiddelde schuld in euro’s van 42.100 in 2017 naar 43.300 in 2018.

De rijkste 10% verdient in Nederland negen maal zoveel als de armste 10%. Dat was in de jaren ’80 nog zes maal. In 1950 ontving een topman 30 maal modaal en in 2019 is dat 500 maal. De afstand tussen rijk en arm is toegenomen. De inkomens zijn niet gelijk verdeeld. Het mediane oftewel middelste inkomen was met 25.700 euro lager dan het gemiddelde.

Het niet volop mee kunnen doen in de samenleving, het tekort aan inkomen, het telkens moeten zorgen voor de dag van morgen: dat alles tekent mensen. Armoede heeft grote invloed op het leven van mensen, de relaties die ze aan kunnen gaan, de identiteit.

Meer mensen deden een verzoek om hulp

In de top 10 van meest genoemde groepen die door kerken geholpen worden, vond sinds 2012 een verschuiving plaats. Stonden eerst ‘mensen zonder betaald werk’ bovenaan, nu zijn dat asielzoekers en vluchtelingen. ‘Mensen met een chronische ziekte’ en ‘gezinnen waarin één persoon betaald werkt’ worden veel vaker genoemd dan zeven jaar geleden.

Redenen voor hulpvraag

Schulden en een langdurig laag inkomen zijn de meest voorkomende redenen waarvoor mensen bij een kerk aankloppen. Andere redenen die kerken en diaconale organisaties noemen: vastlopen in loketten van instanties, last van ingewikkelde formulieren en terugvordering van teveel betaalde toeslagen.

Bureaucratie als veroorzaker van de problematiek van armoede en schulden staat dus hoog in de ranglijst van genoemde problemen. De overheid is daarmee niet alleen armoedebestrijder maar ook veroorzaker van problemen.

Overheid kan meer doen

Richting de overheid adviseren de kerken om fouten die mensen maken vanwege ingewikkelde regelingen of formulieren niet langer als ’fraude’ te bestempelen. Gelet op de specifieke problemen onder jongeren pleiten de onderzoekers voor het omhoog brengen van de jeugdregelingen van 18 naar 21 jaar. Ook pleiten zij ervoor dat de overheid meer aansluiting zoekt bij hulpinitiatieven vanuit de kerken.

Het Onderzoek Armoede in Nederland is alweer de achtste editie van het driejaarlijkse onderzoek van kerken rondom armoedebestrijding. Aan het onderzoek, georganiseerd door het Knooppunt Kerken en Armoede, nemen de meeste Nederlandse kerkgenootschappen deel.

Bron: Knooppuntkerkenenarmoede.nl, Protestantse Kerk Nederland

Download het onderzoeksverslag: Onderzoeksverslag-Armoede-in-Nederland-2019.